Ya Hayır Söyle Ya Sus

17. yüzyılın mutasavvıf âlimlerinden Abdullah b. Alevî el-Haddâd k.s. Faniden Ebediyete adlı kitabında konuşma âdâbı konusunda şunları söyler:

Hayırdan başka bir şey söylememeye dikkat et! Söylenmesi helal olmayan her sözü dinlemen de haramdır. 

Konuşacağın zaman sözünü tane tane söyle yerli yerinde konuş. Seninle konuşanın sözünü kesmeden dinle. Konuşulan söz Allah’ın gazabını çekecek gıybet gibi şeyler olmadıkça hiç kimsenin sözünü kesme. 

Her söze müdahale etmekten sakın. Birisi sana bildiğin bir şeyi anlatıyorsa, ona bildiğini hissettirme. Çünkü bu, konuşanı rahatsız eder.

Eğer bir insan bir sözü ya da bir hadiseyi sana aslına uygun anlatmazsa ona; “bu söz veya hadise anlattığın gibi değil, doğrusu şöyle şöyledir” deme. Eğer anlattığı şey dinle ilgili ve hatalı ise ona yumuşak bir şekilde, usulünce doğrusunu anlat.

Seni ilgilendirmeyen konulara dalmaktan, Allah adına çokça yemin etmekten sakın! Eğer Allah Tealâ adına yemin edersen, sadece doğru söyleyerek ve ihtiyaç varsa yemin et. Yalanın bütün çeşitlerinden sakın. Çünkü yalan imana zıttır.

Gıybetten, söz götürüp getirmekten, çok şaka yapmaktan ve diğer çirkin sözlerden sakın. Yerilmiş sözleri terk ettiğin gibi çirkin sözleri de terk et. Bir söz söylemeden önce düşün; eğer hayırlıysa söyle, değilse sus!

Allah Rasulü s.a.v. hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmuştur:

 “Âdemoğlunun Allah’ı zikretme ve iyiliği emredip kötülükten sakındırma hariç, bütün sözleri lehine değil, aleyhinedir.”

“Hayır söyleyip kazançlı çıkan yahut kötü konuşmayıp susarak selamette kalan kişiye Allah merhamet etsin.”

Sadece hayır veya ihtiyacın olan şeyler için adım atmaya dikkat et. Yürürken acele etme. Kibirlenerek ve böbürlenerek yürüme, yoksa Allah’ın rahmetinden uzaklaşırsın. Önünde yürünmesinden rahatsız olma. Arkandan yürünmesini hoş karşılama. Çünkü bu kibirli kimselerin ahlâkındandır. Yürürken sağa sola çok bakma. Yolda yürürken gereksiz yere durma. Rasulullah s.a.v. yürürken ayaklarını sürümez, arkasından seslenildiğinde dururdu.

İnsanlarla beraber oturduğunda çokça kaşınmaktan, gerinmekten, geğirmekten ve esnemekten sakın. Eğer esnemen gelirse sol elinin dışıyla ağzını kapat.

Kahkahayla gülmekten sakın. Çünkü kahkahayla gülmek kalbi öldürür. Eğer gülmeni tebessüme çevirebiliyorsan, öyle yap.